بررسی کارایی استفاده از مواد اصلاح کننده شیمیایی (گچ، گوگرد و اسید سولفوریک) جهت جلوگیری از بیابانزایی در خاکهای شور و سدیمی شمال آق قلا

حدود دو سوم کل کشور ایران را مناطق خشک و کویری تشکیل می دهد. کویرزایی عبارتست از تخریب اراضی در مناطق خشک و نیمه خشک تحت تاثیر تغییرات طبیعی و فعالیتهای انسانی. یکی از عوامل موثر در ایجاد و گسترش کویرزایی، پدیده شور شدن خاک ‏‎(salinization)‎‏می باشد. بطوریکه حدود 25 میلیون هکتار از مساحت کل کشور را خاکهای شور و قلیایی تشکیل می دهد. منطقه مطالعاتی در شمال شهرستان آق قلا در مسیر جاده سقر تپه واقع شده است. از نظر کاربری زمین این منطقه عموما به کشت محصولات زراعی، بخصوص جو و گندم اختصاص یافته است. اراضی این منطقه دارای شوری متوسط تا زیاد می باشد.جهت بررسی وضعیت خاکهای منطقه علاوه بر استفاده از نقشه های خاکشناسی موجود با انجام عملیات صحرایی به شناسایی کاخهای محل اجرای طرح اقدام گردید. در این مرحله با حفر پروفیل به مطالعه آن از نظر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیکو شیمیایی پرداخته شد. علاوه بر آن از قطعه مورد نظر و از اعماق20 -0 ، 40- 20 و 60 - 40 سانتی متری نیز نمونه مرکب خاک تهیه و پس از تجزیه آن در آزمایشگاه و محاسبه مقادیر ‏‎ece,sar, esp‎‏ ... مقدار مواد اصلاح کننده شیمیایی براساس فرمول محاسبه گردید. این آزمایش به صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی با 5 تیمار (شاهد، گوگرد، گرگرد و کود حیوانی، گچ و اسید سولفوریک) و 3 تکرار در کرتهای 4*3 متری اجرا گردید. قبل از اجرای طرح و استقرار پلاتها، با انجام عملیات زیرشکنی (ریپر) نسبت به شکستن لایه های نفوذ ناپذیر رسی و بهبود وضعیت نفوذپذیری خاک اقدام شد و سپس مواد اصلاح کننده به خاک اضافه گردید. پس از اضافه کردن تیمارها به خاک نوبت به انجام عملیات آبشویی می رسد. مقدار آب مورد نیاز جهت آبشویی با استفاده از فرمول محاسبه می گردد. پس از پایان عملیات آبشویی، جهت بررسی تاثیر تیمارها بر خصوصیات شیمیایی خاک، از اعماق مورد نظر نمونه گیری صورت گرفته است. بررسی نتایج تجزیه و تحلیل آماری بیانگر آن است که مواد اصلاح کننده اسید سولفوریک و گچ بیشترین تاثیر را بر کاهش ‏‎sar, ece‎‏ و ‏‎esp‎‏ خاک داشته اند ولی به دلیل هزینه زیاد، خطرات بسیار زیاد ناشی از مصرف و عدم دسترسی به وسایل مخصوص جهت استفاده از اسید سولفوریک و همچنین کارآیی یکسان این دو ماده اصلاح کننده پیشنهاد می گردد جهت اصلاح خاکهای شور و قلیایی منطقه از گچ استفاده شود. با توجه به تاثیر مطلوب عملیات زیرشکنی بر کاهش شوری و قلیائیت خاک توصیه می شود که قبل از هرگونه عملیات اصلاحی، نسبت به انجام این کار اقدام گردد.